Zoals de meeste van jullie weten ben ik altijd geïnteresseerd in de emotionele band tussen hond en mens. Het onderwerp emoties en gevoelens, maar ook stress bij honden ligt me nauw aan het hart. En een aantal jaar geleden heb ik ook onderzoek gedaan naar het rouwproces en de rouwverwerking bij honden. En nog steeds krijg ik regelmatig berichtjes van hondenbaasjes die uitgebreid beschrijven hoe het gedrag van hun hond is veranderd na het verlies van z'n maatje. Veel honden worden depressief en lusteloos en veel honden verliezen tijdens hun rouwfase de interesse in hun favoriete bezigheden en slapen meer dan gewoonlijk.
Emoties
Er zijn dus vele bewijzen, zowel gedragsmatig als biologisch dat honden emoties hebben. Waarschijnlijk denkt de hond anders dan wij, maar gevoelens en emoties heeft hij zeker en je hond laat net als wij zijn gedrag door deze gevoelens sturen.
De basale emoties zoals blijdschap, boosheid, verlangen en angst zijn ondertussen wel door de meeste hondenmensen (trainers, gedragstherapeuten, baasjes e.d.) aanvaard. Lastiger is het bij de meer complexere emoties zoals verdriet, ongelijke behandeling en gevoel van rouw. Deze werden voorheen alleen toebedeeld aan mensen. Het zijn gevoelens die aangeven dat iemand zich kan herinneren wat hij heeft meegemaakt en daar consequenties aan kan verbinden zowel qua gedrag als handelen. Maar veel hondeneigenaren geloven dat hun hond complexe emoties heeft en onlangs is aangetoond dat honden gevoel voor rechtsgelijkheid hebben.
Rouw
Een andere complexe en aansprekende emotie is rouw. Mensen zijn bewust van verlies van een naaste en wij kennen een emotioneel lijden: rouw bij het verlies van een dierbare. Voor diersoorten zoals de olifant is het al langer bekend dat zij rouwen, maar ook onze hond is zich bewust van het sterven van een soortgenoot of zijn baasje (ook echtscheiding, langdurige ziekenhuisopname etc kan dezelfde effecten geven) en kan hier flink emotioneel onder lijden, zo blijkt ook uit mijn eigen onderzoek. We kunnen het emotionele welzijn inschatten op de grond van het gedrag en de eventuele gedragsveranderingen. Bij mensen zijn de symptomen van rouw; verlies van concentratie, lusteloosheid, desoriëntatie, verlies van eetlust en complete desinteresse.
Uit onderzoek en studies blijkt dat een hond precies hetzelfde reageert bij het verlies van een dierbare soortgenoot en dit kan langdurige gevolgen hebben voor het welzijn van de hond.
Gevoelige honden worden apatisch, depressief en lusteloos en veel honden verliezen tijdens hun rouwfase de interesse in hun favoriete bezigheden en slapen meer dan gewoonlijk. Ook eetstoornissen zoals minder eten en bijbehorend gewichtsverlies komt veel voor. Maar ook meer blaffen of janken, overmatig aandacht vragen, gespannen, zenuwachtig, verlatingsangst en niet alleen kunnen blijven is vaak gemeld. De honden vertoonden allemaal in meer of mindere mate meerdere symptomen.
Baasje
Hoe je als baasje omgaat met het verlies is van grote invloed op het rouwproces. Dit spreekt voor zich. Maar ook lang de honden hebben samengeleefd, want hoe langer hoe groter de kans, dat er sprake is van intense rouw. Naarmate honden langer samen een groep vormen, groeit de onderlinge band. Of die nu goed is of slecht is niet zo van belang. Als honden gewend zijn aan elkaars gezelschap, hoe meer de hond die wegvalt gemist zal worden. Zelfs als de band niet vriendschappelijk was. Toch speelt de hechtheid van het contact tussen de honden zeker een rol na overlijden. Als die band heel sterk was en de honden heel intens met elkaar hebben gespeeld en alle andere "hondendingen" samen hebben gedaan, komt de klap veel harder aan.
Karakter van de hond
Het karakter is ook van invloed. Als de achterblijvende hond erg individualistisch is, zal het verwerkingsproces veel sneller verlopen. Het kan dan zelfs zo zijn dat hij helemaal geen tekenen van rouw vertoont. Een socialere hond zal in de regel veel meer last hebben van het gemis van zijn maatje. Een onzekere hond zal meestal intenser en langer rouwen dan een stabiele(re) hond.
Ervaringen
Het maakt ook een groot verschil uit of de achterblijvende hond het stervende of dode lichaam heeft gezien en geroken. Honden verwerken de dood beter, als ze zelf ervaren dat hun maatje is overleden. Als het mogelijk is, betrek de hond dan bij het laten inslapen van de hond. Kan dit niet neem het lichaam mee terug naar huis te nemen, zodat daar afscheid kan worden genomen. Dit verloopt meestal heel snel. Na het ruiken en zien van de dode hond weten de achterblijvers wat er aan de hand is. Op deze manier voorkom je verwarring. Honden die niet weten dat hun maatje is overleden, ervaren meer stress als deze er plots niet meer is.
Honden die geen afscheid konden nemen en waarbij het overlijden onverwachts kwam bleven vaak nog dagenlang zoeken en wachten op hun soortgenoot.
Als honden al eens te maken hebben gehad met het overlijden van een roedelgenoot, kan dit zowel een positieve als een negatieve invloed hebben. Honden leren uit ervaring. Als die eerdere ervaring een pijnlijke ervaring was, dan is de kans groot, dat dit een volgende keer ook zo is. Andersom geldt dit vanzelfsprekend ook. Alle factoren bij elkaar bepalen hoe de hond reageert.
Het gedrag van een rouwende hond
Hondengedrag is niet te voorspellen. Als de achterblijvende hond zijn maatje erg mist, dan kan hij dit op diverse manieren uiten. In het algemeen ervaart iedere hond stress na zo'n ingrijpende verandering in zijn dagelijks leven. Het signaleren van stress bij je hond is belangrijk. Let op de volgende signalen van een rouwende hond:
- Apatisch of lusteloosheid zoals zielig in een hoekje/mand e.d. blijven liggen
- Niet of nauwelijks meer willen eten/drinken
- Geen zin om te spelen of wandelen
- Meer slapen
- Onrustig
- Overmatig hijgen
- In de eigen staart bijten
- Overdreven krabbelen en/of likken (bijvoorbeeld aan de poten)
- Dwangmatig rondjes lopen/door het huis rennen
- Janken en/of blaffen
- Niet alleen kunnen blijven of plotselinge verlatingsangst
- Meer schrik/angst
- Overmatig aandacht vragen
- Depressief/verdrietig
Als de hond, na het verlies van zijn maatje, langere tijd één of meer van de symptomen vertoont, is het altijd verstandig om ook even langs naar de dierenarts te gaan. Er kan namelijk een andere, medische, oorzaak zijn. En ook stress of verdriet kan bij honden (ernstige) lichamelijke klachten veroorzaken. Zeker als je hond weigert te drinken en/of eten is het verstandig zo snel deskundige (medische) hulp in te schakelen!
Rouwende hond begeleiden en steunen
Op een goede manier begeleiden van je hond tijdens de rouw is belangrijk. De neiging kan groot zijn om de hond te troosten met woordjes et cetera. Maar honden begrijpen soms weinig van goed bedoelde menselijke troost. Het veel meer en veelvuldig gaan knuffelen en aaien van een hond die bijvoorbeeld jankt of hijgt, kan zijn stress en onrust vergroten. Let daarom goed op de lichaamstaal en stresssignalen van je hond. Denk bijv. aan de 5 seconde regel (stop je met aaien, kijk wat de hond binnen deze 5 seconden doet. Gaat hij weg, dan was het teveel voor hem, blijft hij zitten en/of vraagt hij zelf of je doorgaat, dan is het prima). En natuurlijk mag je de hond wel steun geven en er voor hem zijn..
Het is beter zoveel mogelijk de gewone routines en structuren aan te houden. Blijf wel rustig, positief en geduldig. Begrijp dat hij uit zijn doen is en zich anders gedraagt. De hond zal rust en positiviteit waarderen. Met wat goede steun en begeleiding knappen de meeste honden vanzelf weer op na een tijdje. Uit het onderzoek blijkt dat er geen vaste tijd op staat. Dus geef de hond de tijd die hij nodig heeft.
Eigen rouwproces
Natuurlijk maken mensen ook hun eigen rouwproces door. En hoe moeilijk ook, probeer naar je hond toe zo normaal mogelijk te doen. Je helpt er je hond niet mee, als je zelf ook helemaal uit balans bent. Je hond kan bovendien ook op jouw eigen verdriet reageren. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je je emoties altijd voor hem moet verbergen, maar realiseer je wel dat ook dit invloed kan hebben. Ga liever met de hond nieuwe activiteiten ondernemen, trek er op uit, maak wandelingen in nieuwe omgevingen waar nieuwe dingen zijn te ontdekken en waar andere luchtjes hangen of probeer eens wat nieuwe activiteiten uit. Tegenwoordig zijn er veel activiteiten die je samen met de hond kunt doen, bedenk een leuke snuffelwandeling met eventueel zoekspelletjes of ga eens een les volgen in Treibball, steppen, schapendrijven, speuren, hersenwerk, flyball, agility, canicross, doggydance et cetera. En natuurlijk helpt t al als jezelf heel veel gebruik maakt van spel en de intrinsieke motivatie van je hond weer kunt vinden en hem of haar daar mee weer actief en blij kunt maken. Kijk hier voor de spellen en waarom het zo goed is die je kunt spelen, en waarvan je hond blij wordt en enthousiast wordt
Je kunt ook meer of andere spelletjes/kunstjes doen met de hond, afhankelijk van zijn interesses. Motiveer hem door je vrolijker te gedragen. Maak het aantrekkelijk. Bijv. als de hond een bal weigert kun je een likje smeerworst op de bal, wees creatief. Creëer weer bepaalde rituelen waar hij iedere dag naar uit kan kijken en waar hij werkelijk plezier aan beleeft.
Neem zeker niet te snel een nieuwe hond. Zolang je zelf en de hond nog midden in het rouwproces zit zijn jullie daar niet aan toe en het is ook niet eerlijk ten opzichte van de nieuwe hond. De hond mist zijn maatje en een nieuwe hond kan heel veel extra stress geven. Wel is het goed de hond wat vaker met zijn bekende vriendjes te laten spelen.
Alternatieve therapieën
Soms heeft een rouwende hond extra hulp nodig om te herstellen en terug in balans te komen. Bijvoorbeeld met behulp van medicatie of biologische hennep producten of met Australische bloesemsremedies. Ga niet zelf dokteren maar vraag hulp bij een deskundige therapeut of (dieren)arts! Wil je ondersteuning m.b.v. Australische bloesemremedies, stuur dan een pb'tje, ik maak ze op maat voor jouw hond en ik help je graag verder.
Ook massage en shiatsu zijn waardevolle behandelingen die helpen de hond beter in zijn vel te komen.
En bedenk: alles heeft zijn tijd nodig. Geef jezelf en de hond tijd om te rouwen.
Tijd, geduld, rust en het normale dagelijkse ritme aanhouden werkt vaak het best. Meer weten of toch hulp nodig?
Wil je meer weten over het gedrag van jouw hond of heb je nog vragen of hulp nodig bij het gedrag van je hond of heb je moeite jouw hond door zijn rouwproces te begeleiden? Neem dan vrijblijvend contact op. Stuur een e-mail. En ben je op zoek naar de leukste, beste en lekkerste producten voor je hond, kijk eens op https://www.dogcases.nl/hondenwinkel, er zijn tal van superleuke speeltjes voor je pup of hond.
Groetjes,
Kees van Sundert Erkend hondengedragstherapeut (www.dogcases.nl) & professioneel hondenfotograaf bij Inspired by Bandhu Hondenfotografie (www.jouwhondopdefoto.nl) En natuurlijk ben ik benieuwd naar de (rouw)ervaringen en het proces wat jouw hond (eventueel) heeft doorgemaakt. Plaats je ervaringen en reacties onder dit bericht.