Onze honden hebben een groot associatief leervermogen. Ze koppelen gebeurtenissen, acties en prikkels aan gevolgen en betekenissen, bijv. deurbel (prikkel) = let op, er komt bezoek) of tegen mens opspringen (gedrag) = aandacht). Alles wat honden ervaren, heeft invloed op hun toekomstige gedrag.
Ben er dus bewust van hoe je onbewust ook invloed uitoefent op het gedrag en de emoties bij je hond.. En ben je een opvoeder/begeleider van je hond , die vooral motiveert en stimuleert, trainingen bedenkt, uitlokt, in scene zet om bepaald gedrag of vaardigheden te oefenen met je hond of ben je juist vaak aan het commanderen en bevelen (of verbieden) wat je hond moet of mag doen?
Als baasje kun je ook een (bewuste) invloed uitoefenen op de omgeving en zodoende ook op de (leer)ervaringen van jouw hond. Jij bepaalt wat voor voeding je hond krijgt, de hoeveelheid, het tijdstip, wanneer en waar je hond uitmag, de wandeling plaatsvindt, hoe lang en dan ook nog of hij los mag of vast, de lengte van de lijn enz, wanneer je je hond aandacht geeft, hoe en wanneer je met hem /haar speelt, wat voor en waar de slaapplek is enzovoort enzovoort.... Dat kun je gewoon allemaal onnadenkend verschaffen, maar je kunt een aantal zaken ook heel bewust gebruiken en inzetten.
Leerervaringen
Jij kunt je hond blootstellen aan diverse ervaringen, situaties en prikkels, of juist niet. Honden associëren razendsnel. Je hand die naar een voerzakje of je jaszak gaat, een voorbijganger die langs het raam loopt wanneer hij blaft, het voorwaarts bewegen aan een strakke of rollijn, graven in de tuin, ondeugend zijn en eindelijk aandacht krijgen enz..
Honden zullen altijd op zoek gaan naar dingen waar zij prettige associaties mee hebben en negatieve ervaringen zullen ze liefst willen vermijden. Belangrijk: als mens heb jij nooit 100% controle over wat er precies aan wat gekoppeld wordt in het hondenbrein. Timing bij het associatie leren is belangrijk, bijv veel mensen roepen de woorden laag, foei, nee, e.d. juist als de hond opspringt tegen het bezoek en de hond koppelt het woord met springen. Baasje denkt dat de hond het begrijpt omdat hij weer naar beneden gaat maar het onderliggende gedrag verdwijnt niet natuurlijk niet. Hij springt nog steeds omdat de hond niet heeft geleerd wat wij nou eigenlijk bedoelen met laag en ook niet focussen op het gewenste gedrag maar reageren op het ongewenste gedrag en dan ook nog eens met een verkeerde timing..
Dat is ook een van de redenen dat het veiliger en veel effectiever is om bij het trainen van dieren met beloningen (positieve associaties) te werken dan met correcties (negatieve associaties). Bovendien komen prettige associaties het welzijn van honden ten goede en levert training die gebaseerd is op belonen een versterking op van de band tussen hond en trainer/baasje.
En hoe meer gewenst gedrag jij beloont, hoe vaker de hond gewenst gedrag zal vertonen. Dus lok dat uit, zet het in scene en geef je hond de kans dat gedrag eigen te maken en veelvuldig te laten zien, zodat je het kunt conditioneren als t ware!
Het feit dat honden associatief leren en jouw invloed op de omgeving van een hond kunt gebruiken wanneer je gewenst gedrag wilt uitlokken, of wanneer je ongewenst gedrag probeert te voorkomen biedt veel mogelijkheden in de opvoeding en training!
Observeer altijd het gedrag van je hond
Observeer altijd het gedrag van je hond en ben er bewust van wat je de hond aanbiedt of juist niet aanbiedt op zo'n moment. Er blijven constant koppelingen gemaakt worden in het hondenbrein. Soms is dit wenselijk, soms onwenselijk. Een goede vorm van het managen van de omgeving en de prikkels waar de hond aan blootgesteld wordt, is van groot belang bij zowel training als gedragstherapie. Ook de mate en vorm waarin je beloont is belangrijk. Je kunt bijvoorbeeld werken met verschillende soorten voertjes, spel of belonen met vrijheid.
Wat is een beloning?
Een beloning zorgt dat bepaald gedrag versterkt en/of herhaald wordt. Beloond gedrag neemt toe en beloningen kunnen gedrag aansturen. Beloningen motiveren gedrag.Maar een hond bepaalt zelf wat voor hem of haar een beloning is. Anders voert hij het gewenste gedrag niet of onvoldoende uit. Zeker als de omgeving of context ook als een beloning of stimulans kan werken. En een beloning kan natuurlijk ook bestaan uit bepaalde prettige gevolgen, prettige gevoelens of concrete zaken die uit het gedrag voortkomen.
Wat is de (ultieme) beloning voor jouw hond?
Als je het gedrag van je hond wil begrijpen en invloed wil kunnen uitoefenen op het gedrag van jouw hond via training, dan is het belangrijk om uit te zoeken wat jouw hond als beloningen ervaart.
Een aantal veelvoorkomende voorbeelden van beloningen zijn:
Lekkers… Van brokjes tot kaas, worst, gekookte kip, gedroogd hart, kluifjes, gedroogd vers vleessnackjes etc.(let op variatie is nodig en smaken verschillen per hond!
Vormen van aandacht/reacties van dieren (inclusief mensen)
Snuffelen (het vergaren van informatie)
Achtervolgen/jagen (rennen, graven, speuren, apporteren)
Spelen (solo of interactief met andere dieren)
Vrijheid/toegang (bijv. een lijn die losgekoppeld wordt of deuren die open gaan)
Iets vasthouden of slopen (trekspeeltje, een prooi, een knuffeltje, kartonnen doos verscheuren etc)
Het verdwijnen van en/of het vergroten van de afstand tot onprettige zaken (waarbij de hond bepaalt wat onprettig is, bijv. en stofzuiger, een postbode, een vreemd persoon en een andere hond natuurlijk, etc.)
Elke hond heeft zijn eigen hiërarchische rangschikking van beloningen, die per situatie/omgeving kan verschillen.
Zo zijn reacties/aandacht van andere honden vaak een veel grotere beloning dan de beloning die jij aanbiedt, zeker als de hond van pup af aan geleerd is dat het zien van andere honden betekent (Playtime). Of een wegrennend konijn, vogels op het grasveld kan veel leuker zijn dan het trekspeeltje dat jij aanbiedt. Een stukje worst op tafel kan aantrekkelijker zijn dan het droge hondenkoekje in jouw hand. Het gooien van een tennisbal in de woonkamer, kan voor sommige honden belangrijker of lonender gevonden worden, dan het wegblaffen van voorbijgangers. Ook kan een bank een stuk prettiger aanvoelen dan een kleedje op een harde vloer. Kortom, per situatie verschilt de waarde van een beloning en eigenlijk moet je op zoek naar de intrinsieke motivatie van jouw hond! Daar komt de supermotivatie vandaan, waar je hond voor leeft/superblij van wordt!! En dat verschilt per rasgroep en zelfs per hond!
Soorten beloningen: niveau 1 tot 4
Er is een aantal mogelijkheden om te belonen, afhankelijk van wat je hond t meest motiveert. Niet elke snack is even lekker en iets lekkers dat je bijna nooit krijgt is vaak veel lekkerder dan wat je elke dag krijgt.
Daarbij gebruiken we de beloning niet altijd correct:
De timing is belangrijk: als je beloont voor een zit en je geeft een snoepje op het moment dat je hond omhoogkomt, beloon je dus voor het opstaan.
De juiste motivatie is belangrijk: als een snoepje niet echt motiveert maar een balletje wel, waarom gebruik je dan geen bal?
De gradatie van belonen is belangrijk: als je aan het trainen bent, beloon je alle baby- stapjes in de goede richting. Daarna beloon je enkel met een interval (dan weer eens wel en dan weer niet, enz… maar onvoorspelbaar blijven). In het begin beloon je met het favoriete snoepje, na een tijd enkel met aandacht.
De hoeveelheid van belonen maakt een verschil: je kan op 4 verschillende manieren belonen voor 1 ding en je kan ze allemaal, 2 of 3 of 4 tegelijk toepassen. Dat is natuurlijk afhankelijk van het stadium van training waarin de hond zich bevindt, van zijn motivatie, enzovoort. Maar sta hier eens bewust bij stil. Je hoeft echt niet alle 4 de beloningen te gebruiken bij een simpel dagelijks commando. Want wat heb je dan nog over om te gebruiken als je eens echt wil belonen en de superbeloning nodig hebt...?
Kies daarom uit 1 van de 4 beloningen: een positieve stem, een snoepje/iets lekkers, een speelgoedje/een spel, een aai of een knuffel of oogcontact.
Honden maken constant keuzes en zij zullen bij het uiten van gedrag altijd kiezen voor datgene wat voor de hond zelf het meest prettige oplevert op dat moment.
Hier zul je rekening mee moeten houden bij het opvoeden van je hond. In de tuin komt je hond misschien wel op jouw signaal wanneer je dit hebt aangeleerd met het gebruik van droge hondenkoekjes als beloning, maar in het bos verandert de hiërarchische rangschikking van beloningen en zal jouw eerder ingezette beloning wellicht met iets anders moeten concurreren zoals een spannend interessant geurtje. Wellicht zal je de oefening in het bos opnieuw moeten aanleren, maar dan door gebruik te maken van gekookte kip als beloning.
De veranderlijke hiërarchische rangschikking van beloningen, is wat hondentraining en gedragstherapie ingewikkelder kan maken dan gedacht. Er dient bovendien niet alleen rekening gehouden te worden met concrete aanwezige factoren, maar ook met meespelende emoties en eventuele andere onderliggende behoeftes van de betreffende hond.
Daarnaast betekent het krijgen van de beloning vaak voor de hond einde oefening, de beloning is vaak onbewust een voorspeller geworden dat de oefening of commando klaar is, terwijl dat vaak natuurlijk nog niet het geval is, leer je hond daarom altijd pas dat het einde oefening is, als jij dat aangeeft, met bijv. het woordje "vrij".
Belonen versus omkopen
Doordat beloningen gedrag motiveren en bekrachtigen, is het strategisch inzetten van beloningen de meest effectieve manier om gedrag van honden te beïnvloeden of om gedrag aan te leren. Dit vergt wel wat kennis en vaardigheden bij het hanteren van de juiste timing en vorm van beloning.
Een van de meest gehoorde tegenargumenten van mensen die terughoudend zijn ten opzichte van het inzetten van beloningen bij hondentraining is: "Je hond belonen voor gedrag is hetzelfde als omkopen”. Omkopen is iets anders dan belonen.
Omkopen: De hond ziet altijd eerst de beloning, voert daarna het gewenste gedrag uit en ontvangt vervolgens de beloning. Dit gedrag zal op den duur alleen herhaald worden wanneer de hond zeker weet dat er een beloning aanwezig is. Als er geen beloning wordt waargenomen, wordt het gedrag niet getoond.
Belonen: De hond voert gewenst gedrag uit (dit kan op eigen initiatief zijn of op een signaal van zijn baasje) en ontvangt vervolgens een beloning uit een onverwachte hoek. Dit gedrag wordt op den duur herhaald, omdat de hond een beloning op het gedrag verwacht, maar niet zeker weet of het gaat komen en waar het vandaan zal komen.
Training gebaseerd op belonen geeft de beste resultaten. Dit heeft te maken met het verwachting/kans-aspect. Er zijn onderzoeken gedaan naar dit effect waar uit bleek dat dieren in sommige gevallen zelfs meer geluk makende stofjes aanmaken wanneer zij in verwachting zijn van een beloning, dan wanneer ze de beloning daadwerkelijk ontvangen. De kans op een prijs kan dus omslaan in een opzichzelfstaande beloning. Het is wel belangrijk dat de beloning (de prijs) dan ook wel echt af en toe tevoorschijn komt (de jackpot van de loterij moet voor dit effect wel af en toe vallen).
Daarbij is aandacht voor jou als baasje is een van de belangrijkste zaken bij de opvoeding van je hond. Zorg ervoor dat de hond op jou let i.p.v. andersom, zorg dat er wederzijds respect is (communicatie), moedig het gewenste gedrag aan, maak duidelijk wat je niet wil en praat vooral niet (teveel) tegen je hond.
Zie je (in jouw ogen) ongewenst gedrag, bedenk dan eerst waarom je hond dit doet, want misschien is het (ongewenste) gedrag gewoon natuurlijk gedrag. Of heb je het zelf per ongeluk aangeleerd en ben je dus zelf onbewust oorzaak van het gedrag.
Bekijk als eerste zijn interne motivatie en speel daarop in. Bijv. hond verveelt zich, je negeert hem (straft m eigenlijk), maar uit verveling gaat hij je schoenen stukbijten. Beter is het gedrag voor te zijn, hem af te leiden en een leuk zoekspel te doen.
Probeer dus altijd je hond te motiveren of te stimuleren i.p.v. te straffen.
Het is heel makkelijk om een (jonge) hond te intimideren, zodat hij gedrag of de handeling gaat vermijden. Het lijkt dan net alsof hij iets geleerd heeft. Maar er zijn heel veel nadelen aan verbonden: de hond zal snel vervallen in zijn oorspronkelijke gedrag omdat hij helemaal niets geleerd heeft. Honden die veel onaangename reacties krijgen, gaan hun vertrouwen in de omgeving en de baas verliezen. Herhaaldelijk straffen zorgt ervoor dat de hond soms terugvalt op defensieve agressie om zich te verdedigen. Omdat je hond niets leert en omdat straffen verslavend werken, gaat het baasje vaak nog meer straffen, vicieuze cirkel.
En last but not least: als je een bang dier straft, versterk je zijn angst en ook zijn agressie! Helemaal Not Done is fysiek geweld, marteltuigen, psychologische of emotionele straffen, tegen de grond gooien, op de rug duwen of in de nek pakken en (dood)schudden horen hier zeker niet bij!
Laat je hond dus met plezier doen wat je van hem of haar wil, maak het ook vooral leuk voor jullie samen.
Koop voor je hond een goed passend tuig en gebruik zeker geen marteltuigen als een gentle- of easy leader, of en slipketting want daar is niets liefs of zachts aan! De hond leert dus ook niet wat goed en slecht is. Hij leert enkel pijn en ongemak vermijden…
Bovendien geeft het flinke pijnscheuten en letsels in de nek als hij onverwacht een correctie krijgt of zelf aan de gentle leader trekt.
Een slipketting kan ook nekwervelletsels veroorzaken, haren uittrekken en een negatieve associatie geven. Vroeger werd ze gebruikt voor het geluid van de schakels. Het maakte de hond dus alert. Dat doet het nog steeds. Als je aan een slipketting trekt op het moment dat je hond een andere hond ziet, jut je hem alleen maar meer op. Onthoud dat de pijn voor je hond minder erg is dan de drift.
Meer weten over positief en zonder dwang je hond of pup opvoeden? En hoe je werkt aan een goede relatie met je hond? Stuur een pb of een e-mail aan info@dogcases.nl
Of hulp nodig bij het gedrag of opvoeding van je hond of pup?
Je weet, heb je vragen of hulp nodig bij het gedrag van je hond, je mag altijd vrijblijvend contact opnemen, stuur een berichtje naar info@dogcases.nl en ben je op zoek naar de leukste, beste en lekkerste of ontspannende/ontstressende producten voor je hond, kijk eens op https://www.dogcases.nl/hondenwinkel
En lees zeker ook de andere blogs, elke week verschijnen er nieuwe boeiende blogs, dus zorg dat je regelmatig een kijkje neemt, of abonneer je op de nieuwsbrief.
En wat is de favorietje beloning van jouw hond? Zet het hieronder in de reacties..
groetjes,
Kees van Sundert
Erkend hondengedragstherapeut ( www.dogcases.nl ) & professioneel hondenfotograaf bij Inspired by Bandhu Hondenfotografie ( www.jouwhondopdefoto.nl )
Comments